MÜLAKATIN NAMUSU-İyi ve Verimli Bir Mülakat Nasıl Yapılır?

 

Prof. Dr. Mustafa Çevik

Mülakatın “namus”u mülakatçıyı bağlar. “Namus” kelimesi hem Hint-Avrupa hem de Semitik dillerde “yasa”, “kanun” gibi anlamlara gelmektedir. Bu yasa insanın içindedir. Tanrısal olarak verilidir. Bu “veri”yi görmeyen yok, görüp inkâr eden vardır.

Bütün iyi hukuk metinleri insanın vicdanındaki “nomos”tan ilhamla yapılmıştr. Bütün kötü metinler de "nomos" görmezlikten gelerek yapılmıştır. Bunun için biz de “mülakatın namusu” başlığını kullandık. Mülakatın “nomos”unu ancak mülakatı yapan kişi koruyabilir.

Günümüz kamu ve özel sektör iş başvurularının çoğunda mülakat yapılmaktadır. Bütün dünyada var olan mülakat çoğu zaman bizim kültürümüzde “torpil” anlamında kullanılıyor. Bunun birçok kültürel, siyasal ve hukuksal nedenleri olduğunu bilmeyen yok.

Sağlıklı ve güvenilir bir mülakat nasıl yapılır? Bu konudaki düşüncelerimi sizlere sunmak istedim. Aslında dünyanın her yerinde mülakat yapılır ve her yerde mülakatın “topril” ile eş anlamlı bir algısı olduğunu söyleyemeyiz.

Dünyanın birçok büyük şirketi ve prestijli üniversitesi öğrenci alımında, öğrenci ve öğretim elemanı alımında mülakat sistemini etkin şekilde kullanmaktadır.

Mülakata kalite ve güven katan esaslı şey mülakatı yapan kişinin hak, hukuk ve ahlak anlayışıdır. Mülakatı güvenilir kılan budur kuşkusuz. Bu bilinen bir durumdur. Peki, iyi niyetli ve adil bir mülakat nasıl yapılır? Yani adil ve ahlaklı olmak isteyenler neye dikkat etmelidir mülakatta?

Kendimce iyi bir mülakat yapmanın ahlaki ve etik bazı stratejilerini yazmayı deneyeceğim:

1-Mülakat kelimesinin liyakat ve layık olanı seçme anlamında olduğunu unutmayalım. O zaman mülakatı yapan kişi talep edilen işe en uygun kişiyi seçmeye çalıştığını unutmamalıdır.

2-Adayların giyimi, şivesi, etnik kökeni, mezhebi, nereli olduğu, inancı ve dünya görüşü ile ilgilenilmemeli.

3-Sorular standart olmalıdır. Yani birinci ve ikinci adaya sorulan soru aynı olmalıdır. Aksi durumda iki adaya sorduğunuz farklı soruların farklı yanıtları olacak ve bu yanıtların eş değer olup olmadığını ölçme imkânımız olmayacaktır.

4-Sorular ve yanıtlar not edilmesi lazım. Değerlendirme yapılırken unutulan her yanıt o aday için dezavantaj olur.

5-Adayın zihinsel kapasitesini ve konuya dair bilgi birikimini ölçen sorular kısa yanıtlı sorular olmalıdır.

6-Daha çok adayın konuşmasına fırsat verilmeli. Görüşmeyi yapan yönetici veya akademisyen konferans vermeye kalkışmamalı. Bu durumda aday kendini doğru yanıt verdiği hissine kapılabilir.

7-Adaya özel yaşamına ait (medeni durum, inancı, ırkı vs) sorular sormaktan mümkün olduğunca kaçınılması gerekir. Aday kazanmadığı zaman sonucu bu sorulara bağlayabilir.

8-Adayın kötü hissetmesini sağlayacak söz, tutum, ses tonu, dinlememek gibi durumlara yer vermemek gerekir.

9-Adaylara kolay, herkesin bileceği sorular sormaktan kaçınılmalıdır. Mülakatın alanının dışında sorular sorulmamalıdır. Bu tür sorular adayın mülakatın ciddiyetsizliğine dair kanaat edinmesine yol açacaktır.

10-Talip olunan işin mahiyeti ile uyumlu zorlukta ve ciddiyette sorular sorulmalı adayın bilmesi durumunda “doğru”, bilmemesi durumunda ise yanıtlar orada söylenmelidir kısaca.

11-Bir mülakatta işin özelliğine göre ucu açık sorular olabilir. Burada amaç adayın alandaki bir soruyu ele alış biçimi, karar verme, problem çözme ve var olan problemleri görme beceresi ölçme amacı vardır.

12-Ucu açık sorulardan neyin amaçlandığı ve adayın bu soruda amaçlanan başarısının oranı kendisine mülakatta izah edilmelidir.

13-Örneğin Oxford Üniversitesinde psikoloji öğrencilerine “İnsan için normal nedir?” diye soruluyor. Burada bilgi değil fikir geliştirme ve var olan fikirlere eleştirel bakma becerisini ölçme amacı güdülür.

 

Unutmayın güvenilir bir mülakat kurumunuzun onurudur.